Gair y dydd: MORGLAWDD geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... sef clawdd neu wal yn ymestyn i’r môr i amddiffyn harbwr neu draeth rhag rhyferthwy’r tonnau. Mae’n werth ymweld ag Aberaeron a cherdded ar hyd y morglawdd newydd sbon yno!

Gair y dydd: DIHAREB geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html..., sef dywediad yn datgan doethineb mewn modd cryno a chofiadwy. Roedd bri mawr ar gasglu diarhebion yn oes y Dadeni: dyma ddalen o’r llyfr “Diarhebion Cymraeg”, a gyhoeddodd William Salesbury tua 1575. Beth yw eich hoff ddihareb chi?

Gair y dydd: ufelyddiaeth, hen air am ‘dân gwyllt’ www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html....

Gair y Dydd: dyddiadurwr geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Ar y dyddiad hwn yn 1691 y ganwyd William Bulkeley o’r Brynddu, Llanfechell, Ynys Môn. Gellir gweld ei ddyddiaduron (1734-1760), sy’n llawn gwybodaeth am fywyd ac agweddau’r cyfnod, ar lein bulkeleydiaries.bangor.ac.uk.

Gair y dydd: tachwedd geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Mae'n fis Tachwedd, y mis du, ond a wyddoch am ystyron eraill y gair, megis 'lladdfa', 'diweddglo', 'drewdod', &c? Cymerwch olwg yn y Geiriadur.

Gair y Dydd: cyhyraeth geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dyma air arall am ysgerbwd, drychiolaeth ac ysbryd, ac am angladd neu gladdedigaeth lledrithiol (toulu). Gobeithio na chroeswch ei lwybr heno, ar noson Calan Gaeaf, ac na chlywch ei gri arswydus yn y nos, a ystyrid gynt yn rhagarwydd marwolaeth.

Gair y Dydd ofer garu www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... trilliw, dauwynebog, caru'n ofer, Viola tricolor; y trilliw gwyllt, Viola arvensis.

Gair y dydd: DYFALBARHAD geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html..., sef y dygnwch sydd yn ambell un i barhau neu i ddal ati gyda rhyw orchwyl, pan fo'r rhan fwyaf o'u cwmpas wedi rhoi'r gorau iddi.

Gair y Dydd: ceiliog coed geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... – enw llai cyfarwydd ar geiliog ffesant. Ceir iâr goed hefyd am ffesant fenyw ond mae’r gair ffesant ei hun geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html..., rywfaint yn hŷn na’r ddau ac yn mynd yn ôl i’r bymthegfed ganrif.

Gair y dydd: traffig geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Mae'n hanner tymor a llawer ohonoch yn mynd ar wyliau neu am drip efallai? Gobeithio na chewch eich dal mewn tagfa draffig!

Gair y dydd: brensiach geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Brensiach annwyl! Brensiach y brain! Brensiach y bratiau! Dyma ebychiad sy'n mynegi syndod, yn debyg i 'mawredd'. Cyfaddasiad neu leddfiad ydyw ar lwon megis 'Brenin Annwyl' neu 'Brenin Mawr'. Pa ebychiadau eraill ydych chi'n eu defnyddio?

Gair y Dydd gwenithfaen www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Carreg galed, raeanol a chrisialaidd, ithfaen, gronynfaen, granet. Gan Alan Mattingly, parth cyhoeddus commons.wikimedia.org/wiki/File:Pi...

Gair y dydd: geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Ar ôl i ni newid yr awr yn sgil troi’r clociau’n ôl nos Sadwrn, bydd hi’n NOSI yn gynt bob dydd nes cyrraedd diwrnod byrraf y flwyddyn, tua 21 Rhagfyr. Un cysur fydd yr awr ychwanegol a gawn yn y gwely fore Sul nesaf!

Gair y Dydd: rhamant geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... – dyna sut y disgrifiwyd Madam Wen, gan W. D. Owen, pan gyhoeddwyd hi fel nofel yn 1925. Ganwyd yr awdur ar y dyddiad hwn yn 1874. (Llun: LlGC)

Gair y dydd: GWLEDD geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Diolch o galon i'r Athro Mererid Hopwood, R. Arwel Jones, ac Andrew Hawke am ddarparu gwledd ar gyfer Cyfarfod Blynyddol Cyfeillion GPC fore Sadwrn. Yng ngeiriau'r diffiniad ffigurol, profwyd 'hyfrydwch neu fwynhad digymysg ... wrth wrando'.

Gair y Dydd: CYFARFOD geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dyma ferf sy'n golygu 'dod ynghyd a dod wyneb yn wyneb neu gyferbyn â’i gilydd'. Fel enw, gall olygu 'dyfodiad ynghyd' a 'chynulliad o bobl wedi ymgasglu i ryw ddiben arbennig'. Yfory, cynhelir cyfarfod blynyddol Cyfeillion y Geiriadur.

Gair y Dydd gwasgod www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dilledyn dilewys a botymau iddo a wisgir dan y siaced. Gan NASA, parth cyhoeddus, commons.wikimedia.org/wiki/File:Eu...

Gair y dydd: argae ‘gwrthglawdd a godir ar draws afon, &c., i ffurfio cronfa ddŵr neu i atal llifogydd’ www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html....

Croeso cynnes i Gyfeillion hen a newydd! Cysylltwch â [email protected] os hoffech fwy o wybodaeth #CyfeillionGPC

Gair y dydd: llygoden Ffrengig geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Tybed a oedd y lygoden fentrus yn gobeithio clywed ychydig o Ffrangeg ar y cae neithiwr gan rai o'r Belgiaid? Llygoden ffyrnig byswn i'n ei galw - beth yw eich enw chi?

Gair y dydd: galfanu geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Daw'r ferf o enw Luigi Galfani, meddyg, ffisegydd, biolegydd ac athronydd Eidalaidd a ddarganfu bod sbarc drydanol yn peri symudiad mewn cyhyrau coesau brogaed marw. Gwelir cofeb iddo mewn piazza sy'n dwyn ei enw yn ei ddinas gartref, Bologna.

Gair y Dydd: gras geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Yn ystod cyfnod y Diolchgarwch yn arbennig, dywedir gras, sef gweddi fer o ddiolch, neu ddweud bendith cyn neu ar ôl pryd o fwyd. Ar y dydd hwn yn 1900 y ganwyd W. D. Williams, awdur y gras isod ar ffurf englyn a adroddir cyn bwyta.

Gair y Dydd cysgadur www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Cysgwr, un sy’n cysgu neu’n hepian, dyn neu greadur swrth a chysglyd; creadur a gwsg y gaeaf gan ddeffro gyda’r gwanwyn. Gan Yinan Chen, Parth Cyhoeddus commons.wikimedia.org/wiki/File:Gf...

Gair y dydd: CIGFRAN geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... aderyn ysglyfaethus, a ystyrir yn glyfar a doeth. Roedd yn aml yn cynnig cyngor i fardd mewn cerddi proffwydol, ac roedd yn un o’r tri aderyn (gyda’r garan a’r eryr) a brisid fwyaf yng nghyfraith Hywel Dda.

Gair y Dydd: pentan geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Eos y Pentan yw teitl un o’r storïau byrion doniol a ysgrifennwyd gan W. J. Griffith o’r Henllys Fawr ger Aberffraw a gyhoeddwyd yn Storïau’r Henllys Fawr (1938). Bu farw W. J. Griffith ar y dyddiad hwn yn 1931.

Gair y Dydd: bochgoch geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... - Ansoddair da a ddefnyddir yn aml i ddisgrifio plentyn iach a chanddo ruddiau cochion, neu am rywbeth a chanddo groen coch - fel yr afal. Digwydd y gair hefyd fel enw arall am yr egroesen a'r pabi coch.

Gair y Dydd: sgrwmp geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... - sef cawod drom o law. Rydym wedi profi sawl sgrwmp yn barod yr hydref hwn, gydag un arall ar y ffordd dros y penwythnos. Un enw arbennig am dywydd sgrympiog ar ddiwedd yr haf ac yn gynnar yn yr hydref yw sgrympiau codi tatws.

Gair y Dydd saeth www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Arf hirfain blaenllym, fel arfer o bren neu fetel, a saethir o fwa. Gair benthyg o'r Lladin sagitta. Gan Gordon W. Powley, Parth cyhoeddus commons.wikimedia.org/wiki/File:Ar...

Gair y dydd: seiberdrosedd ‘gweithgarwch troseddol yn gysylltiedig â systemau cyfrifiadurol, y Rhyngrwyd, &c.’ www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html....

Gair y Dydd: tafal geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Mae sawl gair am y ddyfais hon, e.e. tafal, clorian, mantol, ond beth fyddwch chi’n ddweud? Mae hefyd yn enw ar yr arwydd yng nghylch y Sodiac yr adeg hon o’r flwyddyn.

Gair y Dydd aethnen www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Math o boplysen nodedig am ei dail crynedig, Populus tremula Gan W.carter CC BY-SA 4.0 commons.wikimedia.org/wiki/File:Re...

Gair y Dydd brithliw www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Amliwiog, amryliw, cymysgliw, ysmotiog, brychlyd Gan Judgefloro CC0 1.0 Universal commons.wikimedia.org/wiki/File:23...

Gair y dydd: CYFATHREBU geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html..., o cyfathr- (fel yn cyfathrach ‘perthynas’) + -ebu (fel yn hebu, gohebu ‘siarad’, &c). Gair cwbl anhepgor bellach a fathwyd yn 1959 gan J.E. Caerwyn Williams, un o sylfaenwyr @yganolfangeltaidd.bsky.social a chyn Olygydd Ymgynghorol @geiriadur

Gair y Dydd: tes Mihangel geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Ydy’r tywydd heddiw yn ddechrau cyfnod o dywydd braf o gwmpas gŵyl Fihangel yr wythnos nesaf, y 29ain o Fedi? ‘Tes bach cyn gaeaf’ yn enw hyfryd arall.

Gair y dydd: dŵr llwyd geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Yn dilyn y glaw trwm dydd Sadwrn diwethaf, dyma beth rwy’n ei alw'n ddŵr llwyd. Oes gennych chi enw arall am lif trwm o'r fath?

Gair y dydd: gwledd geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... (yn yr ystyr ffigurol) - Rydym wedi cael gwledd o bapurau academaidd hynod o ddiddorol yn ystod cynhadledd Gorwelion @yganolfangeltaidd.bsky.social , gyda'r amrywiaeth o bynciau difyr yn cynnig digon inni gnoi cil arnynt.

Gair y Dydd dwrn www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Llaw wedi ei chau’n dynn, llaw, palf, pawen; hefyd y darn hwnnw o erfyn (fel cleddyf ayb) y gafaelir ynddo, carn, said, cnap neu fwlyn (drws) Hawlfraint 2013 United States Air Force

Gair y dydd: deugain ‘pedwar deg’ www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html..., wrth i’r gynhadledd ‘Gorwelion’ agor i ddathlu deugain mlwyddiant sefydlu Canolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru.

Gair y Dydd: ERYR geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... - Enw ac iddo ystyron ffigurol yn cynnwys 'arwr' a 'thywysog'. Ar y dydd hwn yn 1400, cyhoeddwyd Owain Glyndŵr yn Dywysog Cymru. Chwiliwch am y gair 'prince' yn adran Saesneg y Geiriadur i ganfod y cyfoeth o enwau Cymraeg am dywysog.

Gair y dydd: argoel geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dywedir bod gweld gwartheg yn gorwedd yn argoel neu'n arwydd o law - gwir oedd yn yr achos hwn!

Gair y dydd: gwe geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... A welsoch chi erioed y fath ryfeddod? Dyma rwydwaith main ysgafn a wëir gan y pryf copyn gan amlaf, ond mae'n debygol mai gwaith y lindys yw'r we hon! Mae'r gair 'lindyswe' yn y Geiriadur, ond 'cocoon' yw'r enw Saesneg arno.🐛

Gair y dydd: GORWEL, geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Un o nifer fawr o fathiadau llwyddiannus gan y geiriadurwr William Owen Pughe (tua 1800). Englyn Dewi Emrys i'r gorwel: Wele rith fel ymyl rhod - o'n cwmpas, Campwaith dewin hynod: Hen linell bell nad yw'n bod Hen derfyn nad yw'n darfod.

Gair y dydd: corn y carw môr, geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... neu Crithmum maritimum, llyseun maethlon a welir yn tyfu mewn mannau creigiog ar yr arfordir. Ers talwm fe’i cesglid yn yr haf a’i biclo mewn dŵr halen neu finag i’w gymryd dros y gaeaf. Enw arall arno yw ffenigl y môr.

Gair y dydd: llyfrwallgof geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... - sef (person ac iddo) hoffter eithafol at lyfrau neu ysfa i hel llyfrau. Yn Saesneg, gelwir yr hoffter hwn yn 'bibliomania', a'r person o'r anian honno yn 'bibliomaniac'. Ydych chi'n nabod rhywun llyfrwallgof?

Gair y dydd: buddugoliaeth geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dathlu ennill Rali Ceredigion ddoe!

Gair y Dydd creigafr www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Math o afr wyllt a’i chyrn yn crymu'n ôl, gafr y graig, alpafr CC BY-SA 4.0 Isiwal commons.wikimedia.org/wiki/File:Al...

Gair y dydd: cofbin ‘memory stick, pen drive’ www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Un o’r geiriau newydd a ychwanegwyd yn ddiweddar.

Gair y Dydd: pibydd coesgoch geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html.... Ai dyna’r enw fyddech chi’n ei ddefnyddio am yr aderyn hwn? Neu beth am ‘coesgoch’ yn unig? Mae hwnnw dros ddwy ganrif yn hŷn yn ôl dyfyniadau’r Geiriadur.

Gair y dydd: egroes geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... 'ffrwyth y rhosyn gwyllt'. Mae'r Geiriadur yn nodi enwau eraill arnynt, sef afalau'r bwci, mwcog, ogfaen, a bochgoch. Beth yw eich enw chi amdanynt?

Gair y Dydd: corbwmpen geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html... Dyma'r enw Cymraeg am 'courgette', sef math bychan o bwmpen a goginir ac a fwyteir fel llysieuyn. Bathwyd yr enw hwn yn 1995 gan olygyddion Geiriadur yr Academi. Ydych chi'n gyfarwydd â'r enw hwn?