loading . . . ‘Als we de natuur blijven vernietigen, vernietigen we uiteindelijk onszelf’ **De opwarming versnelt, en de aarde kraakt in al zijn voegen. En toch reppen politiek en media in aanloop naar de verkiezingen nauwelijks een woord over de klimaatcrisis. Acht deskundigen en wetenschappers konden het niet langer aanzien en belegden deze week in Nieuwspoort de Klimaat Persconferentie. Hun verhalen zijn ongemakkelijk, want de menselijke beschaving moet als nooit tevoren aan de bak. Een bloemlezing.**
**Patrick Deckers, arts, oprichter Caring Doctors, en initiator van de Klimaat Persconferentie**
“We zijn hier bijeen omdat de realiteit luider spreekt dan de politiek en media durven erkennen.”
“Het klimaat verandert versnelt, veel sneller dan alle rapporten laten zien. De politiek zwijgt, en deels ook de media. Beleid blijft achter, deels wegkijkend, en deels zelfs ontkennend. En: er is geen gevoel van urgentie.”
“De feiten zijn onontkoombaar. We zien wereldwijd stijgende temperatuur, verlies van biodiversiteit, uitgeputte bodems, dus ook onze voedselzekerheid staat op het spel, een vervuilde oceaan en toenemende weersextremen die nu al exorbitante kosten met zich meebrengen. En dat terwijl de oplossingen echt maar een fractie kosten ten opzichte van nog langer wegkijken.
**Jan Rotmans, transitiewetenschapper**
“Nog nooit in de parlementaire geschiedenis van Nederland is het vertrouwen van de kiezer zo laag geweest. En dat komt omdat de mensen aanvoelen dat de belangrijke zaken niet worden aangepakt.”
“Toen ik 40 jaar geleden begon met onderzoek naar klimaatverandering, waren we bezorgd over de toekomst van de aarde. Nu zijn we vooral bezorgd over de toekomst van de mensheid. Dat is in die 40 jaar wel veranderd. Omdat we nu weten: als we de natuur blijven vernietigen, vernietigen we uiteindelijk onszelf. “
**Sander Turnhout, ecoloog en strategisch adviseur van SoortenNL**
“We moeten nog steeds de natuurgebieden vergroten en verbinden, het waterpeil moet omhoog, en het gehalte aan stikstof en pesticiden moet omlaag. We weten het al heel lang, maar we zijn het gewoon niet gaan doen. In het beleid dat we hebben is de helft van de strikt beschermde soorten in Nederland voor een gunstige staat van instandhouding afhankelijk van gebieden die we niet in Natura 2000 begrensd hebben. En met onze focus op Natura 2000-gebieden doen we op papier de helft wat nodig is, maar in de praktijk zelfs dat niet.”
“Slechts 11 procent van onze beschermde natuur bevindt zich in een gunstige staat van instandhouding. En dat heeft een reden. Wij zijn namelijk in oorlog met de natuur. En dat is een totaal idioot idee. Want als je zo’n oorlog wint, dan ga je dood.”
“Ik denk dat de meeste van jullie wel bekend zijn met het feit dat we ons bevinden in de zesde uitstervingsgolf. De vorige werd veroorzaakt door een komeetinslag , en die maakte een einde aan het tijdperk van de dinosauriërs. En nu zijn we zelf de komeet.”
**Gerrit Hiemstra, meteoroloog, duurzaam ondernemer**
“In mijn tienerjaren, in de jaren zeventig, baalden we als we in de winter niet konden schaatsen. In die tijd zaten we thuis altijd met spanning te kijken naar het weerbericht op tv. Het meest interessante was de laatste dag. Als daar een minteken verscheen, dan waren we blij, en haalden we de schaatsen van zolder. Maar het klimaat van toen bestaat niet meer, en het komt ook niet meer terug. We hebben nu een ander klimaat. Zonder schaatswinters, maar met steeds meer hittegolven, zware stortbuien, droogte, en een stijgende zeespiegel.”
“In 2019 werd het meer dan 40 graden in Nederland, in 2018 en 2020 hadden we extreme droogte. In 2020 duurde een hittegolf bijna twee weken. In 2021 hadden we de enorme overstromingen in Limburg. Dit jaar een dubbele hittegolf. Maar we halen onze schouders op. We zijn het alweer vergeten.”
“Per graad opwarming produceren buien nu 14 procent meer regen, en in Nederland is het al 2,5 graad opgewarmd. En daarom hebben we ook veel meer wateroverlast dan vroeger. En dat zal alleen maar toenemen.”
**Rotmans**
“We hebben de overstromingen van Valencia gehad, vorig jaar. Dat leidde tot een maatschappelijke ontwrichting. We hebben Zuid-Limburg gehad, drie jaar geleden. Ik heb jarenlang onderzoek gedaan naar piekafvoeren van de Rijn en de Maas – en we keken vooral naar het voorjaar en najaar. In de zomer zo’n piekafvoer, dat achtten wij toen ondenkbaar. Dat zou eens in de twee- tot driehonderd kunnen gebeuren. Nu weten we: dat is eens in de vijf tot tien jaar.”
“De weersextremen, die zullen leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Ook in Nederland.”
**Hiemstra**
“In Enschede zijn 50 woningen na een overstroming onbewoonbaar geworden door rioolwater en door schimmelvorming. Mensen werden ziek en moesten verhuizen.”
**Marga Witteman, Urgenda expert voedselsystemen**
“Een gezond voedselsysteem is afhankelijk van een stabiel klimaat, van een gezonde biodiversiteit, en die zijn we nu in grote mate aan het afbreken. Ook de landbouw draagt onverminderd bij aan de klimaatcrisis. Dit is ook een bedreiging voor onze voedselzekerheid, want we worden steeds meer afhankelijk van voedsel van buitenaf.”
**Mei Nelissen, klimaatwetenschapper, oceanograaf**
“De oceaan is ook een buffer voor de temperatuur op aarde. 97 procent van de warmte die is vrijgekomen door de uitstoot van broeikasgassen, is opgenomen door de oceaan. Die 97 procent is vervelend, want daardoor warmt de oceaan op. Vooral aan de oppervlakte kruipt die opwarming inmiddels al bijna naar een graad Celsius. Dat heeft tot gevolg dat zowel co2 als zuurstof minder goed in dat oceaanwater kunnen worden opgelost en vastgehouden.”
“De oceaan is ongelooflijk belangrijk. Die heeft ook al 25 procent opgevangen van de CO2 uitstoot die wij hebben geproduceerd als mens. Het punt dat ik hier wil maken is dat juist die bufferfunctie van de oceaan ongelooflijk onder druk staat door de opwarming en door de uitstoot van de broeikasgassen. Als we die bufferfunctie willen behouden, dan moeten we echt de opwarming van de aarde en van de oceaan terugdringen.”
**Rotmans**
“De waddeneilanden zullen het niet redden, normaal gesproken, over honderd jaar. Dat weten we nu.”
**Witteman**
“Landbouw is een hele grote speler. Meer dan zestig procent van al het grondgebruik van Nederland is namelijk voor de landbouw. Dat is 1.8 miljoen hectare. 73 procent van al onze landbouwgrond wordt nu in gebruik genomen voor veevoer. Dan hebben we nog ongeveer 14 procent van aardappelen en suikerbieten, en maar 12 procent voor groente en fruit.”
“We leggen ook beslag op 2.9 miljoen hectare landbouwgrond in het buitenland. Dit is met name voor veevoer, en dan heb ik het bijvoorbeeld over de soja die uit Brazilië komt. Dit zorgt daar voor ontbossing.”
“Wij zijn dan ook het meest vee-dichte land van Europa.”
**Turnhout**
“In Nederland zijn we nogal weggedreven van de natuur. Ooit liepen er in Europa zoveel grote
zoogdieren, tegenwoordig is daar alleen nog dit van over. Dat is niet alleen heel verdrietig
maar ook onhandig. Er is een reden dat natuurbeheerders moeilijk moeten doen met maaien
en kappen en grote grazers, maaien: er zijn grote gaten gevallen in de ecosystemen
waardoor veel processen niet meer goed verlopen.”
“Dit is een visualisatie van een studie naar insectensterfte van Caspar Hallmann. Die laat zien dat we in 27 jaar meer dan 75 procent van alle insecten zijn verloren in termen van biomassa. Zoiets noemen we ecologische ineenstorting. Draai in een vliegtuig een schroefje los, en er zal niet zoveel gebeuren. Als je 75 procent van de schroeven uit een vliegtuig haalt, dan krijg je ongelukken. En dat zien we dan ook gebeuren in de natuur.”
Graphic Bart van Camp
**Deckers**
“Als je biodiversiteit weg is en je hebt een grote poel van vergelijkbare dieren bij elkaar: dat is één groot vat waar nieuwe virussen ontstaan die ons ziek kunnen maken. Laten we daar alsjeblieft van wegblijven.”
“Virologen zeggen over een nieuwe pandemie: het is niet of die komt, maar wanneer die komt.”
**Witteman**
“Het groente en fruit dat we overigens wel eten, daar zitten veel gifresten op. 79 procent op de groente en 91 procent op ons fruit. En we eten er te weinig van; van de groente eten we zelfs het minste aantal in Europa. Daar gaan de gezonde levensjaren door achteruit. Dat betekent dat er meer druk op de zorg komt te liggen dat er meer kosten worden gemaakt, dat de zorg meer gaat uitstoten – en daar hebben we een spiraal te pakken.”
**Deckers**
“De Nederlander krijgt in zijn veertiger levensjaren allerlei welvaartsziektes. We worden nog steeds heel oud, maar we worden steeds ongezonder oud. Dat wil je niet. De levenskwaliteit is vooral genieten van een mooi leven in een mooie leefomgeving.”
“Als we die disbalans herstellen – dat we ziek worden door de manier waarop we eten – dan is een groot deel van de problemen in de zorg vermijdbaar. Er zijn studies die een ziektereductie laten zien van 40 tot 60 procent als we naar een leefomgeving gaan waarin we vooral plantaardig eten. Er blijft ruimte voor vlees en zuivel, maar we gaan eigenlijk terug naar het voedselsysteem dat heel lang normaal was – de tijd voordat we werden overgenomen door grote voedselproducenten als Coca Cola en Nestlé en noem maar op. 80 procent van wat er in de supermarkt ligt is troep, hoort niet in een voedselsysteem.”
“We zijn in een systeem beland waarin onze gezondheid op het spel staat, maar ook zeker de veiligheid, en de gezondheid en de toekomst van onze kinderen, en kleinkinderen en toekomstige generaties.”
**Turnhout**
“We zitten in een soort death trap. De gifstoffen bestrijden niet alleen de plagen, maar ook de natuurlijke plaagbestrijders, waardoor er steeds meer middelen nodig zijn. Dat is het verdienmodel van een heroïne handelaar. De death trap heeft ook rimpeleffecten. Want doordat bestuivers verdwijnen, verdwijnen ook de planten die door die bestuivers bestoven worden. En dat is ook ineenstorting.”
**Deckers**
“De grootte van India is het oppervlak voor de productie van groente, fruit, noten en zaden in de wereld – voor 8 miljard mensen dus. Zo’n beetje de helft van de beschikbare landbouwgrond op de wereld is voor de productie van vee. In totaal is bijna tachtig procent van de landbouwgrond in gebruik voor veevoer en veeteelt. Dan hoef je geen wetenschapper te zijn om te snappen dat dit niet houdbaar is. En zeker niet in een wereld waar oogsten steeds vaker mislukken door vernatting of verdroging.”
**Hilde Stroot, klimaatexpert Oxfam Novib**
“Uit onderzoek van Oxfam blijkt dat in de meest kwetsbare landen honger en ondervoeding de afgelopen jaren al enorm is toegenomen. In 2016 leden in deze landen zo’n 20 miljoen mensen honger. In 2022 was dat aantal al gestegen naar iets meer dan 50 miljoen. En 18 miljoen daarvan lijden echt aan hongersnood.”
“Met name in oost en zuidelijk Afrika is de toename van honger toe te schrijven aan watergebrek, extreme droogte, cyclonen, overstromingen. Maar ook bijvoorbeeld het verdwijnen van de gletsjers op de Kilimanjaro in Tanzania hebben ernstige gevolgen voor de beschikbaarheid van schoon drinkwater.
“Onze collega’s in die gebieden zien de effecten. Een op de vijf gegraven waterputten komt inmiddels droog te staan, of is gevuld met water dat ongeschikt is voor menselijke consumptie. De putten moeten steeds dieper geslagen. Maar watergebrek zet ook de veeteelt en landbouwproductie onder zware druk, waardoor mensen zonder voedsel komen te zitten, en zonder inkomen.”
“Om de zaken even in context te plaatsen: de tien meest ‘klimaat kwetsbare’ landen zijn verantwoordelijk voor nog geen 0,13 procent van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd. Dit zijn dus de landen die alle klappen opvangen, maar nauwelijks hebben bijgedragen aan de klimaatverandering.”
**Witteman**
“In Nederland is de directe uitstoot van de landbouw ongeveer 17 procent van het totaal. Dat is goed voor 28 megaton. 8 megaton komt van de kassen, 3 megaton komt door veenoxidatie. De cijfers van de uitstoot van kunstmest zijn hierin nog niet meegerekend, want die vallen onder de industrie. Maar ook de cijfers van die 2.9 miljoen spookhectares in het buitenland, en de uitstoot wat er vrijkomt wanneer dat overgaat van bos naar monocultuur, is niet meegerekend. Dus eigenlijk is de uitstoot van de landbouw veel groter.”
**Stroot**
“Heel vaak horen wij hier in Nederland het argument dat wij zo weinig hebben bijgedragen aan de klimaatproblemen. Hoezo moeten wij iets doen? Maar dat is feitelijk onjuist. Nederland behoort tot de groep van landen die zich door inzet van fossiele brandstoffen heeft ontwikkeld, en daardoor historisch (CO2 doet eeuwenlang zijn broeikaswerk in de atmosfeer, MK) een grote uitstoter is.”
**Deckers**
“De cijfers liegen er niet om. We zitten op een traject van temperatuurstijging van 3 graden opwarming tussen 2050 en 2060. Dat is niet verenigbaar met de manier van leven zoals we dat gewend zijn op aarde. Dat betekent dat de graan- en maïsproductie wereldwijd gaat halveren. Dat er nu al honderden miljarden aan schade is door klimaatextremen, door mislukte oogsten, en doordat steeds meer woningen en bedrijven onverzekerbaar zijn geworden.”
“Het risico wordt zelfs zo groot – dat laten onderzoeken zien van de universiteiten van Exeter en Cambridge, en een paar grote consultatiebureaus – dat het zonder klimaatbeleid wereldwijd twee tot vier miljard doden kan opleveren richting het jaar 2100. Dat komt vooral door voedsel- en watertekorten, en onleefbare werelddelen met massa-emigratie en politieke spanningen.”
**Stroot**
“Als gevolg van al die klimaatgerelateerde rampen is het aantal aanvragen voor VN-noodhulp explosief gestegen. Rond het 2000 lag de aanvraag om hulp van de VN op de 1 a 2 miljard dollar. Twintig jaar later is dat bedrag opgelopen tot 20 miljard dollar. Slechts iets meer dan de helft krijgt ook financiering.”
“Let wel, deze cijfers geven alleen een beeld van de eerste noodhulp De totale kosten van klimaatschade in ontwikkelingslanden, zoals de wederopbouw van huizen, van infrastructuur, voedselsystemen, drinkwater, die zullen oplopen van 290 tot 580 miljard dollar.”
**Witteman**
“Landbouw is ook een slachtoffer van de klimaatcrisis. We gaan naar meer extreme weersomstandigheden: van extreem droog naar extreem nat. En dat voelen we nu al, want in 2024 had 61 procent van de akkerbouwers een lagere opbrengst door droogte en door extreme neerslag. Zetmeelaardappelen namen met 15 procent af.”
**Rotmans**
“Het klimaatprobleem hoeven we niet meer te agenderen. Vroeger hadden we daar akkoorden voor nodig, of een film van Al Gore. Met alle weersextremen die we de komende jaren gaan zien, zal het klimaat zichzelf op de agenda zetten.”
“De hele wereld vraagt zich af: hoe gaan die Nederlanders dat dit keer fixen? En het knappe is: we hebben geen plan. Dat is eigenlijk heel knap. Zuid-Korea heeft een plan, China heeft een plan, Dubai heeft een plan, Qatar heeft een plan. Wij…hebben…geen…plan. Terwijl we in het verleden altijd plannen hadden.”
“Er zijn grofweg drie opties: of we gaan de dijken nog meer verhogen, maar alles wat daarachter gebeurt is dan bijna dood, ecologisch. Of we gaan migreren, naar Duitsland of Scandinavië, dat lijkt me niet zo’n goed idee. Of we gaan meebewegen met de natuur. Die laatste lijkt de meest aannemelijke optie.”
**Stroot**
“Nederland staat nu niet in het rijtje van klimaat kwetsbare landen dat het IPCC heeft gepubliceerd. Dat heeft alles te maken met het feit dat wij nog die financiële middelen hebben. Wij hebben de deltawerken gehad, ruimte voor de rivier, we hebben kennis. Op dit moment wanen we ons nog in veiligheid, want met die kennis kunnen we een heel eind komen. Maar vergis je niet. Het IPCC is kristalhelder dat we ons maar tot op zekere hoogte met adaptie uit deze crisis kunnen redden. We zullen ook echt klimaatverandering moeten aanpakken, want alleen met adaptatie redden we het in onze laaggelegen delta niet.”
**Hiemstra**
“Eke graad maakt het verschil tussen leven in comfort of overleven in een crisis.”
**Deckers**
“We hebben geen tijd te verliezen.”
**Hiemstra**
“Elke liter benzine die we tanken, elke kilometer die we vliegen, elke kilo veevoer die we over de oceaan hiernaartoe halen, elke zak cement die we gebruiken draagt bij aan klimaatverandering.”
**Rotmans**
“Waar de landen falen, gaan de steden harder dan ooit. Een mooi voorbeeld is Parijs. Maar dat geldt ook voor Rotterdam, dat steeds meer vergroend. En ook voor Amsterdam, Utrecht, Den Haag. De hoop schuilt in de onderstroom.”
**Witteman**
“Het kan anders. Wij hebben bij Urgenda de vraag gesteld: kunnen wij genoeg voedsel produceren in Nederland binnen ecologische grenzen? Het antwoord is: ja, dat kan. Maar dan moeten we wel keuzes gaan maken wat we hier wel en niet willen produceren. Vandaar ook de oproep: de aarde vraagt jouw stem. Die vraagt om jouw keuze. Wij vragen politici en burgers deze dan ook te maken.”
**Stroot**
“Aanstaande zondag is er een klimaatmars in Den Haag. Loop mee, laat je stem horen. Kom in beweging.”
**Hiemstra**
“Ik sluit af met een oproep aan alle politici. Kies voor de toekomst, en kom met maatregelen om de hele samenleving, bedrijven en burgers, te stimuleren, te helpen en te dwingen om te stoppen met fossiele brandstoffen.”
“En aan alle kiezers: kies in het stemhokje voor een leefbare en gezonde toekomst, zonder fossiele brandstoffen. De toekomstige generaties zullen jullie er dankbaar voor zijn.”
**Deckers**
“Ik hoop dat de urgentie voor een gezonde planeet gevoeld gaat worden. Langer wegkijken betekent eigenlijk dat je tegen toekomstige generaties zegt: jammer voor jullie, maar wij leven lekker zo door – gewoon omdat we niet over onze eigen schaduw heen willen stappen om dit op te lossen.”
Nawoord – De voordrachten van alle deskundigen zijn hier terug te zien. In de bloemlezing is het verhaal van klimaatwetenschapper Leon Simons niet te vinden. Omdat zijn verhaal zo ingrijpend is, heb ik daar dit stuk over geschreven. Tot slot nog even de aandacht op de zeewijzer, waar oceanograaf Mei Nelissen aan meegewerkt heeft. De oceaan is cruciaal voor het voortbestaan van onze beschaving en verdient uw aandacht in het stemhokje.
## Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Voor dit formulier is JavaScript nodig; activeer dit in de browser.
Ik waardeer met:Selecteer een bedrag€ 1,50€ 3€ 5€ 10€ 25€ 50€ 100€ 250
Mijn gekozen waardering € -
BetalenZie ook onze algemene voorwaarden https://reportersonline.nl/als-we-de-natuur-blijven-vernietigen-vernietigen-we-uiteindelijk-onszelf/
