loading . . . COLUMN — Noodpakket Terugkijkend op het afgelopen jaar moeten zelfs de minst oplettende dagdromers, de hardnekkigste wegkijkers en de onverbeterlijkste optimisten onder u nu toch wel toegeven dat we in een _clusterfuck_ van de hoogste categorie zijn terechtgekomen.
> ### _Het is de wereld op zijn kop_
Terwijl de wereld op steeds meer plaatsen in brand staat of onder water loopt, ons drinkwater en onze lichamen vergiftigd worden, werden onze verkiezingen gedomineerd door een probleem dat eigenlijk niet bestaat (er ís geen asielcrisis). Viel het vorige kabinet door een leugen over nareizigers door de enige nareiziger die het geschopt heeft tot minister van Justitie. En was er ophef over kortstondig infomateur Hans Wijers die gezegd zou hebben dat deze minister (Dilan Yezilgöz) een leugenaar is, in plaats van heibel over het feit dat die beschuldiging gewoon waar is. Het is de wereld op zijn kop.
In ieder geval is er een aantal dingen flink duidelijk geworden. Voor zover we het niet al zagen, was 2025 toch echt het jaar waarin ons de schellen van de ogen vielen.
* **_Het klimaat gaat niet gered worden en Gaza ook niet_**
Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is de kans dat met het huidige beleid de klimaatdoelen voor 2030 gehaald zullen worden, minimaal en is de neiging tot vooruitkijken vrijwel verdwenen. Sowieso was het klimaat nauwelijks een thema in de verkiezingsdebatten, hooguit als het ging om stikstofbeleid, wat alleen maar lastig was. Dit betekent dat ons een hoop narigheid te wachten staat.
> ### _Economische belangen gaan voor mensenlevens, zo blijkt ook in Soedan_
Het heeft even geduurd, maar we voor Gaza hoeven we het woord genocide niet langer tussen aanhalingstekens te plaatsen. Wat wel tussen quotes moet. is het zogenaamde ‘staakt het vuren’. Het is inmiddels volkomen duidelijk dat Israël niet van plan is om ook maar één Palestijn in leven te laten en een vierkante meter Palestijnse grond leefbaar te houden. Het is ook evident dat Israël daarin niet door de internationale politiek of economie wordt tegengehouden. Economische belangen gaan voor mensenlevens, zo blijkt ook in Soedan.
* **De politiek volgt de economie**
Of liever gezegd: de politiek volgt de belangen van grote bedrijven. In plaats van democratie kun je ons huidige bestel beter een lobbycratie noemen: zo heeft de demissionair minister van Landbouw Femke Wiersma binnen de kortste keren afgebroken waar ambtenaren jarenlang aan gewerkt hadden: het terugdringen van stikstof, het inperken van de veestapel, enzovoorts. Noem het onervarenheid, maar dit is precies waar het de BBB als agro-lobbypartij eigenlijk om te doen is.
* **_Van de media hoeven we het (ook) niet te hebben_**
Met hun gebrek aan kritische vragen en hun brede podium voor rechtse politici - er is haast geen talkshow zónder Caroline van der Plas - hebben de media extreem gedachtengoed genormaliseerd en salonfähig gemaakt. Zodanig zelfs, dat JA21, met Sti-hille nacht, siegheilige nacht Annabel Nanninga, wordt gezien als het fatsoenlijke alternatief voor de PVV. Godbetert.
* **_De ware cancelcultuur werkt andersom_**
Yesilgöz beweert al sinds 2022 dat woke het grootste gevaar is. Met woke worden mensen die in opstand komen tegen racisme, seksisme, homo(etc)haat en discriminatie van andere minderheden, zoals mensen met een beperking, geherdefinieerd als overdreven deugend, van wie je niets meer mag zeggen en die zorgen voor een cancelcultuur.
> ### _Volgens deze definitie ben ik ook een terrorist en u, lezer, hoop ik ook_
Maar de cancelcultuur werkt de andere kant op: terwijl Johan Derksen met geen honderd kaarsen van de beeldbuis te branden is, werd het voorstel om Antifa als terroristische organisatie aan te merken door de Tweede Kamer aangenomen. Dat, terwijl Antifa geen organisatie ís, maar een verzamelnaam voor iedereen die tégen fascisme is. Volgens deze definitie ben ik ook een terrorist en u, lezer, hoop ik ook.
We hoeven maar naar het Verenigd Koninkrijk te kijken om te zien hoe vreedzame demonstranten, zelfs hoogbejaarde overlevers van de Holocaust, gearresteerd worden wegens het ophouden van een bordje dat ze Palestina steunen. Hoe lang nog voordat dat ook hier gebeurt? Hoe lang nog voordat ik niet meer durf te schrijven?
* **_We leven in een enge wereld_**
Het is een enge wereld geworden, waarin de Verenigde Staten niet langer onze Grote Broer is, of een betrouwbare bondgenoot in de NAVO, maar een doodenge dictatuur in dienst van de allerrijksten. Waarin Russische drones Europa binnentrekken en Nederlandse zonnepanelen (en daarmee ons hele stroomnet) vanuit China gesaboteerd kunnen worden.
De Duits-Joodse dichter Heinrich Heine zei ooit dat alles in Nederland pas vijftig jaar later gebeurt en we mogen alleen maar hopen dat dat nu ook opgaat.
### Noodpakket
Het antwoord van onze overheid op zoveel dreiging is een noodpakket. En dan hebben we het dus niet over een noodpakket aan politieke maatregelen om de klimaatdreigingen terug te dringen, de bevolking te beschermen tegen elkaar en tegen falende politici, het fascisme terug te dringen en de rechtsstaat en wereldorde te herstellen. Nee. Onlangs kregen alle Nederlanders een boekje in de bus met de boodschap dat we ons moeten voorbereiden op oorlog, stroomuitval en andere rampen.
> ### _Niet iedereen heeft een helpend netwerk om op terug te vallen_
Natuurlijk heb ik als oud-padvinder niets tegen zelfredzaamheid, integendeel. Onlangs las ik met veel interesse het pas verschenen boek _Voorbereid_, door Ot van Daalen: een zeer lees- en bruikbaar overzicht van wat de meest waarschijnlijke rampscenario’s zijn en wat je dan vooral wel en niet moet doen. Dit gaat veel verder dan de drie dagen zonder elektra, internet of drinkwater waar de overheid ons op wil voorbereiden.
Maar! Niet iedereen heeft de financiële middelen, de geestelijke rekbaarheid of praktische vaardigheden om zich te organiseren of voorraden in te slaan. Er zijn bijvoorbeeld 3 miljoen Nederlanders boven de 15 jaar laaggeletterd en er leven 1,5 miljoen mensen net op of echt onder de armoedegrens. Niet iedereen heeft een helpend netwerk om op terug te vallen: veel groepen zijn juist op verschillende levensgebieden kwetsbaar.
### Nu al in de kou
Het zijn juist deze groepen waar de overheid zich de laatste jaren steeds minder om bekommert. Die letterlijk in de kou staan, ook zonder nationale crisis, zoals de veelal dakloze mensen over wie straatarts Michelle van Tongerloo schrijft. Die vallen nú al door de gaten in ons zorgsysteem, wie helpt hen straks?
In de afgelopen jaren hebben bepaalde politieke partijen er keihard aan gewerkt om de onderlinge solidariteit te ondermijnen. Zo werden bijvoorbeeld mensen met een uitkering voorgesteld als luiaards die onder de Participatiewet vooral geactiveerd moeten worden. Of werd de islam, en daarmee in de praktijk alle mensen met een niet-westerse achtergrond, gezien als bedreiging van de Nederlandse cultuur.
Dat steunde vervolgens andere groepen in de samenleving in hun gedachte dat zij het echte volk zijn, naar wier ontevredenheid geluisterd moet worden en die nu zelf een bedreiging voor de rechtstaat vormen. Tel daarbij op de neoliberale overtuiging dat we allemaal zelf verantwoordelijk zijn, wat ons tot elkaars concurrent heeft gemaakt, en het feit dat het buurtwerk in de afgelopen jaren grotendeels is wegbezuinigd.
### Samen de schouders eronder?
Terwijl de politiek krakeelde, brokkelde de onderlinge solidariteit af en werden verbindende sociale voorzieningen wegbezuinigd. Dat maakt de oproep om samen de schouders eronder te zetten wel heel wrang. Wanneer het drinkwater opeens niet veilig meer is, kopen mensen de supermarkt leeg. Is dat dan rationele zelfredzaamheid of hamsteren?
> ### _Nog beter zou zijn als de overheid haar stinkende best gaat doen om rampen te voorkomen_
Toch zijn mensen echt niet te beroerd om elkaar te helpen. We zijn immers sociale wezens. Er is nog steeds heel veel vrijwilligerswerk en burgerinitiatief. Buurten die een supermarkt overeind houden, dorpen die zelf voor openbaar vervoer zorgen, vrijwilligers die asielzoekers helpen of een gemeentelijk zwembad openhouden. Het zou geen kwaad kunnen als de overheid deze burgervrijwilligers zou ondersteunen en faciliteren, zoals bijvoorbeeld in het geval van dreigende dijkdoorbraken.
Nog beter zou zijn als de overheid haar stinkende best gaat doen om rampen te voorkomen, in plaats van noodzakelijke maatregelen terug te draaien of uit te stellen. Als ze gaat zorgen voor goeie sociale voorzieningen en infrastructuur en zich gaat bekommeren om álle burgers, vanuit het besef dat niet iedereen even veel mazzel heeft in het leven. Vanuit het besef ook, dat we allemaal kwetsbaar zijn, ook voor elkaars leed, en dat we samen sterker zijn. Je voorkomt er wellicht niet alle rampen mee, maar wel veel leed.
Ik wens u een veilig 2026.
**_Mieke van Stigt is socioloog en pedagoog_** https://www.socialevraagstukken.nl/vraagstukken/arbeid-economie/
